Kloostermuseum Oirschot

Hoe geef je immaterieel erfgoed door aan toekomstige generaties als het kloosterleven langzaam verdwijnt? De zusters Franciscanessen in Oirschot besloten hun gedachtegoed niet te laten vervagen, maar te verankeren in een nieuwe plek van inspiratie.

Het Kloostermuseum is hun antwoord: een plek waar de levensvragen van Franciscus terugkomen en in een eigentijdse vertaling tastbaar worden. Een nieuwe thuisbasis voor de waarden van het kloosterleven met ruimte voor het publiek. Niet als stoffig museum, maar als een levendige, betekenisvolle ruimte. Een plek voor ontmoeting, bezinning en inspiratie: leef met aandacht.

Duurzaamheid, respect voor de natuur en verbondenheid met de ander vormen de basis. Het museum wil jongeren, bezoekers en toevallige voorbijgangers uitnodigen na te denken over hoe zij zelf kunnen bijdragen aan een betere wereld.

De centrale opgave: een architectonisch antwoord formuleren op de grote vragen van deze tijd. Want hoe ga je om met minder? Durf je je eigen weg te gaan? Heb je aandacht voor de ander? Wat kun jij betekenen voor de wereld en voor de natuur? Het zijn deze vragen, geworteld in het dagelijks leven van de zusters, die het fundament vormen van het Kloostermuseum Oirschot.

Dit is een plek waar mens en natuur opnieuw met elkaar verbonden worden. De Franciscanessen leven al generaties lang met een diepe aandacht voor eenvoud, duurzaamheid en spiritualiteit. Hun waarden krijgen in dit ontwerp een fysieke gestalte. De architectuur ademt rust, transparantie en zintuiglijkheid. Binnen en buiten vloeien in elkaar over. Tuinen en natuur spelen een hoofdrol. Het gebouw wordt een levend verhaal over verbondenheid: met elkaar, met de plek, met de aarde en draagt hiermee actief bij aan een betere wereld.

Op de route naar de entree van het paviljoen wordt de bezoeker langs het klooster naar het hart van de tuin geleid. Vanuit hier is er zicht op de monumentale kathedraal en wordt via de verschillende zichtassen genoten van de rust en de groene tuin.

Centraal in de tuin neemt het paviljoen een autonome positie in qua vorm en ligging. Het heeft een natuurlijke vorm en maakt zich los van het orthogonale stelsel waarop de tuin is gebaseerd. Dit symboliseert de eigen weg die Franciscus altijd heeft belopen. Het dak is zorgvuldig geconstrueerd tussen de monumentale bomen en is bedekt met een sprekend groenpakket om de natuurlijke impact zo minimaal mogelijk te maken.

Onder het opgetilde groene dak is om de ronde kern een transparante open ruimte gecreëerd waar middels een rondgaande flow de bezoekers vrij kunnen dwalen door de expositie, maar ook altijd midden in de natuur staan.

De centrale cilinder die door het dak heen steekt geldt als ankerpunt in het gebouw en vertelt met de natuurlijke materialisatie een belangrijk onderdeel van het gedachtegoed van de zusters Franciscanessen. De zon, een belangrijk symbool voor Franciscus van Assisi, valt in deze kern op een bijzondere manier naar binnen en gaat een spel aan met de expositie en textuur van deze ruimte.

Bouwen met een positive footprint

In dialoog met de congregatie ontwikkelde zich een ontwerp dat niet alleen tot de verbeelding spreekt, maar ook functioneel en betaalbaar is. Zo zijn in Oirschot in Klooster Nazareth workshopsessies georganiseerd met de congregatie, betrokkenen andere stakeholders. De zusters herkenden hun waarden hierin terug door het Tau-symbool, de verbinding met de natuur en de mogelijkheid om het gebouw in de toekomst flexibel in te zetten. Vanaf het begin is samengewerkt met Lodewijk Baljon om tot een totaal beleving te komen van tuin en gebouw.

We kiezen bewust niet voor standaardcertificeringen als BREEAM of WELL. In plaats daarvan ontwikkelen we volgens de Positive Footprint methode een roadmap per stroom, gekoppeld aan heldere doelstellingen en meetbare resultaten. Denk aan luchtkwaliteit, CO2-reductie en het percentage hergebruikte materialen. Iedere fase sluiten we af met een raming en verantwoording in een overzichtelijk fasedocument voor de congregatie.

Om een gebouw met een Positive Footprint te bouwen werken we o.a. aan:

• - bouwen zonder schadelijke stoffen, met circulaire, herbruikbare materialen.
• - regenwateropvang en water zuiveren met een helofytenfilter.
• - de luchtkwaliteit verbeteren met vergroening, natuurlijke ventilatie en
  gezonde materialen.
• - energieneutraal bouwen met slimme opslag in massa.
• - de bodem onderdeel laten zijn van het ontwerp, bijvoorbeeld door te
  bouwen met leem en het aanplanten van oorspronkelijke lokale beplanting.
• - voedselkringlopen zichtbaar maken in het gebouw en het landschap.
• - de biodiversiteit bevorderen met een natuur inclusief ontwerp.

Maar ook sociaal gezien draagt het gebouw bij aan een betere wereld. Het wordt een plek die:

• - ontmoeting en uitwisseling stimuleert in het café met terras en de expositie.
• - uitnodigt tot reflectie en kennisdeling.
• - zichtbaar maakt wat het betekent om te leven vanuit verbondenheid
• - lokaal betekenisvol is voor Oirschot en omgeving.

Het Kloostermuseum is meer dan een gebouw. Het is een kralensnoer van ontmoetingen, herinneringen en inzichten. Ingebed in de monumentale kloostertuin van Oirschot. Bezoekers lopen straks ‘de weg van Franciscus’, van straat tot stilteplek, langs paviljoens, beelden en verhalen. Ze ontdekken het verleden, reflecteren op het heden en worden uitgenodigd een eigen richting te bepalen.

De architectuur is dienstbaar aan deze reis: duurzaam, adaptief en in harmonie met het erfgoed. Een uitbreiding van het monumentale ensemble, zonder te overheersen. Zo wordt het museum een bron van inspiratie. Voor jong en oud, voor vandaag en morgen.