Kraaijvanger Architects
Blaak 40
3011 TA Rotterdam

010 498 92 92
[email protected]

Concertgebouw De Doelen

Rotterdam

opgave

Hoe bewaar je de veelzijdigheid en levendigheid van dit prestigieuze concert- en congresgebouw?

De Doelen is een rijksmonument: voor Kraaijvanger architects als erfenis van de oprichters van het bureau, een cultureel monument van de Rotterdamse wederopbouw en een muzikaal monument voor musici uit de hele wereld. De uitdaging voor Kraaijvanger is sinds 1966 om de veelzijdigheid en levendigheid van het prestigieuze concert- en congresgebouw te bewaren.

De Doelen-Kraaijvanger Architects_oorsprong_Isometrie_2-01.png
"De Doelen kent een grote geschiedenis, en mede dankzij Kraaijvanger Architects ook een grote toekomst!"
Gabriël Oostvogel, directeur-voorzitter & Anton Vliegenhart, directeur
concept grote zaal

De Doelen mag met zijn klassieke symmetrie en rijkdom aan steensoorten ogen als een echte muziektempel, het ontwerp is voornamelijk op technische en functionele uitgangspunten gebaseerd. Het gebouw is als een vrijstaand, open bouwblok ontworpen. De opengewerkte sobere schermgevel en het rijke, robuuste marmeren interieur vormen een opvallend contrast. Er zijn twee zalen waarvan de koperen daken door het platte dak steken. De grote en kleine zaal op de eerste verdieping zijn omgeven door foyers. De begane grond bestaat uit een grote centrale hal met garderobes en publieksruimtes, winkels en restaurants aan drie zijden.

Midden jaren negentig voorzag Jan Hoogstad De Doelen van een nieuw bouwdeel aan de Kruispleinzijde, waarin congresfuncties en de Hogeschool voor Muziek en Dans zijn ondergebracht. Via een nieuwe entree aan het Kruisplein zijn de congreszalen op het dak te bereiken. In 2000 was de uitbreiding klaar en de beleving van De Doelen als autonoom gebouw voorgoed verdwenen.

Wat is gebleven is de geroemde akoestiek. Onder leiding van de befaamde akoesticus P.A. de Lange zijn in het oorspronkelijke ontwerp op de zijwanden van de grote zaal zigzagpatronen in hout en natuursteen aangebracht. Maar de oorspronkelijke sfeer werd als hard en ongenaakbaar ervaren en de theater- en lichttechniek waren naar meer dan 40 jaren gedateerd.

the making of

Om de akoestiek te optimaliseren is een geheel nieuw plafond aangebracht, inclusief alle benodigde technische functies en luchtinstallaties. De stoelen dragen nu bij aan comfort en de akoestiek en de loges zijn aangepast.

concept plint

Kraaijvanger heeft de transparantie en zichtbaarheid verbeterd maar vooral ruimte gecreëerd voor eigentijdse horecavoorzieningen die aansluiten bij het karakter van het concertgebouw. De verschillende functies zijn flexibel en transparant met elkaar verbonden, zodat de ruimte zich kan aanpassen aan de uiteenlopende evenementen die inmiddels in het gebouw plaatsvinden.

Bij sommige evenementen is de grote zaal niet geheel uitverkocht; het nieuwe lichtplan van de zaal biedt de mogelijkheid sommige gedeeltes van de zaal optisch af te schermen om het gevoel van een ‘half’ lege zaal te voorkomen.

Een belangrijke ingreep is de omkering van de luchtinstallaties. In de oorspronkelijke zaal werd verse lucht vanuit het plafond de zaal ingebracht en afgezogen door vloerroosters onder de stoelen. Nu wordt de lucht door vloerroosters de zaal ingeblazen en met spleten in de koven van het plafond afgezogen. Het resultaat: een betere algehele ervaring in de nieuwe zaal.

opgave van de plint

Met de recente vernieuwing van het stationsplein als representatieve toegang tot de stad hebben De Doelen en Kraaijvanger de kans gekregen om de verrommeling van de commerciële plint tegen te gaan.

Het aankomende rijksmonument heeft een facelift gekregen waarbij op basis van de oude bouwtekeningen het ritme en de detaillering van de historische raampartijen aan de Schouwburgzijde met zorg, aandacht en precisie zijn hersteld.

Alles om een eigentijdse sfeer te realiseren die past bij ‘een avondje uit’, uiteraard zonder de eigenheid en de bijzondere kwaliteiten – waaronder de akoestiek - aan te tasten.

the making of

De moderne vertaalslag is subtiel in de geest van het oorspronkelijke ontwerp van de Doelen uitgevoerd. De historische, ranke zwarte stalen puien waren oorspronkelijk voorzien van enkel glas. Met de hedendaagse detaillering en bouwfysische eisen hebben wij een aluminium profiel ontworpen dat zo dicht mogelijk de maatvoering van het origineel benadert.

De oorspronkelijke, hermetisch gesloten kassaruimte is veranderd in een gastvrij, open baliemeubel en uitgevoerd in Arabescato marmer dat uit het bestaande marmeren ‘tapijt’ oprijst. De introverte foyer is met flexibele uitschuiftribunes en een nieuw lichtplafond getransformeerd tot een multifunctionele ruimte die voor educatie, concertintroducties, lezingen en ontvangsten ingezet wordt.

De commerciële horecafuncties zijn flexibel te gebruiken voor evenementen in het concertgebouw en bieden met levendige terrassen aangename, stedelijke verblijfsgebieden.

betekenis

Ook na meer dan 50 jaar vormen binnenkant en buitenkant van de Doelen een wonderlijk contrast. Maar in de tussentijd is er veel veranderd: de rode loper van de cultuurtempel is niet meer alleen naar binnen maar ook naar buiten gericht. En de verandering gaat door, zo ontwerpen wij nu bijvoorbeeld het groene dak van de Doelen.

groen/blauw dak

Het icoon van de Rotterdamse wederopbouw, het rijksmonument De Doelen, wordt in het kader van het internationale 7 Square Endeavour project ingrijpend verduurzaamd. Het internationale verduurzamingsinitiatief heeft als missie de omgeving toekomst klaar te maken. Het Schouwburgplein te Rotterdam is een eerst proeftuin, in een reeks van 7 locaties wereldwijd. De nadelige gevolgen van verstedelijking zoals vervuiling, hittestress en wateroverlast moeten worden tegen gegaan. Het gebied dient in 2030 100 % klimaatneutraal te zijn.

Concert en congresgebouw De Doelen bijt de spits af en wordt voorzien van een groen en blauw dak. Tevens wordt de mogelijkheid geboden om op het dak aan het schouwburgplein kleine evenementen te organiseren op een podium, in het groen en met zicht op de stad. Het achtergrond decor wordt gevormd door de prachtige koperen en monumentale dakopbouw van de grote zaal.

Het groen en blauwe dak buffert water in kratten onder het groen en draagt daarmee bij aan het tegengaan van wateroverlast. Het opgeslagen water voedt de planten en draagt met het groen bij aan koeling van het gebouw. Het gehele dak gaat hittestress tegen en draagt daarmee bij aan het vergroenen van de stad, zuiveren van lucht en opslaan CO2. Het weelderig ontworpen groen daklandschap is ontworpen in een geometrisch patroon dat aansluit bij de orthogonale opzet van het Concertgebouw.

Het dakontwerp is afgestemd met de Rijksdienst Cultureel Erfgoed en is een mooi voorbeeld van de wijze waarop Rijksmonumenten verduurzaamd kunnen worden en een bijdrage kunnen leveren aan het leefbaar maken van onze stedelijke omgeving.


projectdata
naam
De Doelen
bouwperiode
1962 - 2014
locatie
Rotterdam
ontwerp
1962
opdrachtgever
Concert en Congrescentrum De Doelen
team
Rob Ligtvoet, Hans Goverde, Daniela Schelle, Dick Baggerman, Jan Dorsman, Joost Esschendal, Jan-Hein Franken, Richard Fung, Patrick Keijzer, Mirjam Kool, Laurence Meulman, Joost Smorenburg, Leendert Spreij, Dennis Wijsbroek
BVO
46.000 m²